Duiken in de schiefergrube Christine in Willingen
Michel van Leeuwen doet verslag van een duik waar je wel wat voor over moet hebben.
Tien uur, dat is een mooie tijd om af te spreken bij een duik stek, tenzij dat in Willingen (Duitsland) is. Dan moet je toch echt om kwart over vijf opstaan. Maar voor een leuke duik moet je wat over hebben. Gelukkig verliep de reis voorspoedig en hadden we geen regen. Maar wat is de Schiefergrube Christine nu eigenlijk?
Schiefergrube betekend leisteen groeve. Wanneer je naar de daken en de gevels van de huizen in de streek kijkt, wordt het direct duidelijk wat er ondergronds te zien is: eeuwenoude grijs-zwart glanzend gesteente. Aan de voet van Iberg, aan de rand van Willingen (naast de brandweer kazerne) is gedurende zo’n 100 jaar leisteen gedolven. In de voormalige mijn, de "Groeve Christine", zijn vier leisteen banken te vinden. Zij behoren tot de ongeveer 350 tot 400 miljoen jaar oude midden Devoon kalk- en leisteen formatie. Dit gebied is ouder dan het Ruhr gebied waar de steenkolen worden gedolven.
Leisteen ontstaat uit klei, zand en kalk dat onder druk in de loop van vele miljoenen jaren omgevormd is tot leisteen. Dit gesteente bestaat uit dunne lagen steen, waar een olieachtige vloeistof in zit. Leisteen is een natuursteen welke bestaat uit een compositie van verschillende sedimenten, die door samenspoeling van verschillende stoffen, zoals onder andere kwarts, hematiet en pyriet, onder hoge druk zijn ontstaan. Doordat de banken vroeger zeegebied was, zijn er in het leisteen ook fossielen gevonden van bijvoorbeeld een octopus "Orthoceras en de zeldzame geleedpotigen "trilobiet".
De winning van leisteen werd uitgevoerd door explosies en nog steeds herinnert het bord "kruitkamer" in de mijn aan de ruimte waar het explosieve materiaal was opgeslagen. De blokken leisteen werden vervolgens met de hand verder verwerkt, door ze met hamers en wiggen in vervoerbare stukken te hakken. Daarna werden de stukken met een diamantzaag in hanteerbare stukken gezaagd en verwerkt tot 5 tot 8 mm dunne platen welke op de huizen zijn terug te vinden.
Zo, nu weten we ook het ontstaan van de plaats en wat er gemaakt werd op de plaats waar we hebben gedoken. Grotduiken begint net zoals bij het normale duiken altijd met het maken van een plan, zoals waar en wanneer gaan we een duik maken. Zelf had ik al eens wat gezocht op het internet naar duiken in mijnen in de buurlanden en was ik gestuit op de Christine. Tijdens de week grotduiken in het voorjaar is de Christine dan ook de revue gepasseerd. José heeft contact opgenomen met de persoon die de groeve beheerd en heeft twee datums gereserveerd. Stap één was gezet. Daarna ben ik gaan zoeken naar meer informatie over deze groeve, maar verder dan een paar filmpjes en foto’s op het internet en de website http://messinghausenderseeimberg.de ben ik helaas niet gekomen. Gelukkig heb ik nog wat informatie gekregen van mensen die er al eens eerder hebben gedoken, waarna ik in ieder geval wist dat de groeve bestaat uit drie niveaus, te weten nivo 1 boven water, waar ook voor toeristen rondleidingen worden gegeven, nivo 2 op een diepte van ongeveer 25 meter en dan nog nivo 3 welke zich bevindt op een diepte van 35-40 meter. We hadden zo in ieder geval een klein beetje een idee van hoe de groeve in elkaar zit, althans dat dacht ik. Achteraf bleek hij toch iets complexer te zijn. Verder wisten we ook dat de watertemperatuur rond de 8-9 graden Celsius was en dat de juiste onderkleding of pakverwarming geen overbodige luxe was.
Nu we wat meer info hadden van de situatie van de groeve, kon de duikplanning worden gemaakt. Gezien de toch wel lage temperatuur hebben we besloten om de duik niet langer te laten duren dan 70 minuten. Dan nog de vraag of we één of twee duiken zouden maken. Hierbij hadden Ruud Brasse, Notis Stefanis en ikzelf het idee om twee duiken te maken en José de Veer, Paul Zwiers en Hans van der Geest één duik.
Nog een andere uitdaging was het vinden van de ingang van het duikbare deel van de groeve. We konden ’s ochtends de sleutel ophalen in een hotel dicht bij de groeve, waarna we zelf op zoek konden gaan naar de duikstek. Het meest voor de hand liggend was de deur te openen van het deel waar de toeristen worden rondgeleid.
Tijdens de zoektocht naar het duikbare deel kregen we een wel een goede indruk van hoe de lager gelegen delen er uit zouden kunnen zien. Tijdens de zoektocht kwamen we ook de kruitkamer tegen waar de explosieven werden opgeslagen. Verderop was een opstelling van een boorinstallatie waarmee de gaten worden geboord om de explosieven in te kunnen doen. Ook waren de verschillende methodes te zien voor het stutten van de gangen en ruimtes. Al deze plekken waren dan ook mooi uitgelicht. Maar goed, na een minuut of tien te hebben rondgelopen hadden we de duikstek nog steeds niet gevonden. Wel kwamen we bij een ruimte waar je kon zien hoe de dunne plakjes leisteen worden gemaakt. In deze ruimte hingen mooie foto’s van het deel van de groeve dat onder water stond.
Uiteindelijk besloten we om eens buiten te gaan zoeken en tijdens de wandeling naar de uitgang kwamen we mijnkarretjes tegen om de blokken leisteen te vervoeren.
Buiten aangekomen bleek er verderop nog een deur te zijn en ja, dat was de juiste. Achter deze deur hing ook een topo van de groeve waarop het bovenaanzicht (plan) en de dwarsdoorsnede (coupe) van de groeve was weergegeven. Het probleem was echter dat ze de drie gangen met zijgangen van nivo 1,2 en 3 over elkaar heen hadden afgedrukt. Het was dan ook een erg drukke tekening waarop je vrij moeilijk kon achterhalen waar je je nu precies bevindt. Uiteindelijk hebben we besloten om eerste maar eens te kijken op nivo 2. Alleen daar was al honderden meters aan gangen met zijgangetjes, dus ruim voldoende om een aantal duiken te kunnen maken.
De groep die twee duiken ging maken is als eerste van start gegaan en na het analyseren van de gassen kon met opbouwen worden begonnen. Voor de eerste duik had ik een 80cuft stage met lucht en een dubbel 12 met 32% Nitrox meegenomen. Om de deco tijden te verkorten had ik nog een 80cuft fles gevuld met 70% Nitrox.
Toen we allen klaar waren met het opbouwen en de stages naar de waterkant waren gebracht, hebben we de droogpakken aangetrokken de set omgehangen en zijn we naar de ingang van de groeve gelopen. Nadat we in het water de stages hadden aangeklikt hebben we de verschillende checks en veiligheidsprocedures doorgenomen en kon met de duik worden begonnen.
De ingangsschacht was een gang welke geleidelijk zakte naar 25 meter diepte. Halverwege de afdaling op 12 meter, werd de eerste stage afgehangen. Normaal gesproken hang je een stage af wanneer je je op de maximale diepte bevind waarop je dit type gas mag ademen en voor 70% is dat 12 meter. Na een paar meter zwemmen stonden er verschillende mijnkarretjes in een ruimte aan de zijkant. Altijd leuk om te zien. Zeker als het zicht een kleine 30 meter is. En na rustig verder te zijn gezwommen bereikte we op 25 meter diepte de hoofdgang op het 2e nivo. We konden relaxed duiken omdat een groot deel van de groeve was voorzien lijnen en markers. De hoofdgang bestaat uit verschillende zijgangen of kamers, soms voorzien van een trap omhoog naar nivo 1. Verder ligt er vanaf de ingang een rail, in de hoofdgang en de belangrijke zijgangen. Tijdens het zwemmen kom je grote buizen tegen welke in het verleden zijn gebruikt voor de ventilatie. Je kunt hierdoor ook kijken naar het 3e nivo. Onderweg was er een kamertje waarin veel flessen stonden waar in het verleden wijn in heeft gezeten. Wat ik zelf altijd leuk vind is dat je een trap opzwemt in plaats van loopt en de gereedschappen die je op verschillende plekken tegen komt. De tijd heeft ook echt stil gestaan vanaf het moment dat de werkzaamheden in de groeve zijn gestopt in begin jaren 70. Nadat ook we ook met de D12 op 1/3 luchtverbruik zaten zijn we omgekeerd en weer terug naar de uitgang gezwommen. Tijdens de terugweg hebben we de eerste stage opgepakt, kraan open gedraaid en van automaat gewisseld en vervolgens zijn we rustig terug gezwommen, totdat we ook bij de 2e stage waren aangekomen. De gaswissel uitgevoerd, op de computer het gas gewisseld en de deco tijd uitgezeten. Na een duik van 65 minuten moesten we helaas het water weer uit. Maar goed, ik heb samen met Notis nog een tweede duik gemaakt. De tweede groep kwam net zo enthousiast als wij uit het water en we waren het er unaniem over eens dat we zeker nog een keer terug willen, nou ja één keer is denk ik niet voldoende om de rest van het systeem te bekijken.
Nadat we ook een leuke tweede duik hebben gemaakt zijn we gaan eten in het hotel/restaurant waar we ook de sleutel moesten inleveren. Daarna moesten we nog 3,5 uur terug rijden. Ik was al begonnen met; "je moet er wel wat voor over hebben", maar het was de reis dubbel en dwars waard.
Michel van Leeuwen